Mat Kancelaria

Odpowiedzialność za niezłożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości

Szczegóły: Opublikowano: piątek, 24, kwiecień 2020 11:10

Odpowiedzialność dłużnika za niezłożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości

Dlaczego tak ważne jest przestrzeganie terminów określonych przez przepisy prawa upadłościowego? Nawet 1 dzień opóźnienia może nieść za sobą bardzo negatywne konsekwencje. Kto i kiedy jest zobowiązany do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości i jakie konsekwencje rodzi opóźnienie lub zupełne niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości? Odpowiedzi na zadane pytania oraz inne cenne wskazówki zawiera poniższy artykuł.

Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą jest zobowiązana do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości osobiście bądź przez pełnomocnika, a w określonych przypadkach również przez przedstawiciela ustawowego. Z kolei wobec osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, zastosowanie ma art. 67 § 1 kodeksu postępowania cywilnego i wspomniany obowiązek dotyczy osób uprawnionych do ich reprezentowania. Taką osobą będzie zatem każdy z członków organów reprezentujących i uprawnionych do wyrażania woli osoby prawnej na zewnątrz. Wspomniany obowiązek został przez ustawodawcę nałożony na każdego indywidualnie i nie ma w tej kwestii znaczenia sposób reprezentacji danego podmiotu. Oznacza to, że dla członka zarządu określonej osoby prawnej niezłożenie wniosku nie znajdzie usprawiedliwienia nawet wtedy, gdy przy reprezentacji łącznej inny z podmiotów uprawnionych do reprezentacji będzie przeciwny złożeniu takiego wniosku. Ponadto ogłoszenia upadłości może żądać każdy z wierzycieli dłużnika.

Kiedy należy złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości?

Obowiązek złożenia w wniosku powstaje z chwilą zaistnienia przesłanek do ogłoszenia upadłości i trwa aż do chwili jego spełnienia lub do czasu, kiedy dłużnik stałby się ponownie wypłacalny. Zgodnie ze stanowiskiem prezentowanym m.in. przez Naczelny Sąd Administracyjny, w sytuacji, gdy określona osoba zostaje powołana do pełnienia funkcji członka zarządu niewypłacalnego podmiotu, zgłoszenie przez nią wniosku o ogłoszenie upadłości powinno nastąpić w terminie 30 dni od dnia objęcia przez nią wspomnianej funkcji.

Wydłużenie terminu na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz sankcje za jego nieprzestrzeganie

Wraz z nowelizacją przepisów z 2015 r. termin na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości uległ wydłużeniu – wobec poprzednio obowiązujących 14 dni wynosi on obecnie 30 dni i jest liczony od chwili powstania stanu niewypłacalności Zgodnie z uzasadnieniem takiej zmiany „miała ona na celu urealnienie obowiązku dłużnika złożenia wniosku", ponieważ pierwotnie obowiązujący 2-tygodniowy termin był zdecydowanie za krótki – na tyle, że w praktyce nie zdarzały się wnioski złożone w terminie. Nie zawsze bowiem możliwe jest ustalenie czy zachodzi stan omawianej niewypłacalności z dnia na dzień.

Z praktycznego punktu widzenia wydłużenie terminu na złożenie wniosku jest nieodłącznie związane z konsekwentnym ściganiem jego przestrzegania m.in. na gruncie przepisów dotyczących:

pozbawienia prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej oraz pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego, członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia osoby – zgodnie z art. 373 Prawa upadłościowego;
odpowiedzialności cywilnej względem wierzycieli za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie – zgodnie z art. 21 Prawa upadłościowego i art. 299 Kodeksu spółek handlowych;
odpowiedzialności za zaległości podatkowe członków zarządu spółki kapitałowej – zgodnie z art. 116 Ordynacji podatkowej, oraz
odpowiedzialności karnej w odniesieniu do członków zarządu spółki oraz likwidatorów, którzy nie zgłoszą wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki spółek prawa handlowego – zgodnie z art. 586 Kodeksu spółek handlowych.

Powstanie stanu niewypłacalności

Ustalenie w sposób precyzyjny daty powstania niewypłacalności dłużnika w kontekście przesłanki "utraty zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań" wymaga każdorazowo dogłębnie przeprowadzonej analizy sytuacji danego podmiotu, która to analiza w końcowym rozrachunku ma na celu ustalenie chwili, w jakiej powstał obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Ustawodawca, wychodząc naprzeciw niełatwej sytuacji wielu dłużników, zawarł w z art. 11 ust. 1a Prawa upadłościowego regulację, zgodnie z którą domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu takich zobowiązań przekracza trzy miesiące. Oznacza to, że przy systematycznym badaniu stanu nieuregulowanych przez dłużnika zobowiązań, będzie on w stanie precyzyjnie ustalić chwilę, w której upłynął trzeci miesiąc od momentu, gdy nie spłacił on w terminie dwóch wcześniej już wymagalnych zobowiązań. W takim przypadku dłużnik powinien złożyć wniosek przed upływem kolejnego miesiąca. W przypadku dłużników będących osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną (np. spółki, stowarzyszenia), ich niewypłacalność określa się również wtedy, gdy zobowiązania pieniężne przekraczają wartość ich majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. Ustalenie tak długiego okresu wynika z faktu, że wykrycie niewypłacalności bardzo często następuje w innym czasie niż jej powstanie, a na przestrzeni takiego czasu przynajmniej raz musi zaistnieć obowiązek sporządzenia odpowiedniego bilansu. W takiej sytuacji, jeżeli zostanie stwierdzona przewaga zobowiązań dłużnika nad jego majątkiem, będzie on zobowiązany do poddania stanu swojego majątku szczególnej obserwacji, której celem jest wsteczne ustalenie, kiedy stan niewypłacalności powstał i po każdej istotnej zmianie stanu majątku lub zobowiązań sprawdzać, czy nie zachodzi przesłanka do złożenia wniosku w związku z upływem 24 miesięcy od zaistnienia tego stanu.

Wydłużenie terminu na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości i wprowadzenie przesłanki egzoneracyjnej w postaci zatwierdzenia układu zawartego w trybie samodzielnego zbierania głosów lub otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego wymaga szczególnej uwagi ze strony przedsiębiorców. W szczególności bowiem, w odróżnieniu od dotychczasowego stanu prawnego, jak również w odróżnieniu od intuicyjnego rozumienia tej konstrukcji, literalne brzmienie ustawy nie pozwala zwolnić z odpowiedzialności osoby, która w oznaczonym terminie nie złożyła wniosku o ogłoszenie upadłości, a złożyła wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego. Przywiązanie przesłanki egzoneracyjnej do chwili otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego oznacza, iż w razie wyboru tej ścieżki dłużnik jest obowiązany złożyć ten wniosek na tyle wcześnie, aby przed upływem 30 dni od powstania stanu niewypłacalności mógł być on przez sąd, chociażby nieprawomocnie, rozstrzygnięty na jego korzyść. Zatem jeśli dłużnik składa wniosek w stanie niewypłacalności zawsze winien rozważyć także złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, zwłaszcza, że ten ostatni – w świetle kształtującej się linii orzeczniczej – może być rozpoznany także po prawomocnym umorzeniu lub zakończeniu postępowania restrukturyzacyjnego, bez konieczności jego odrzucania.

Wymogi związane z wnioskiem o ogłoszenie upadłości oraz warunki jego skuteczności

Dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, obowiązek ten spoczywa na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami. Ponadto, począwszy od 25.11.2018 r., w przypadku ustanowienia zarządu sukcesyjnego obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spoczywa na zarządcy sukcesyjnym. Jeżeli podstawa do ogłoszenia upadłości wystąpiła przed ustanowieniem zarządu sukcesyjnego, termin do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości biegnie od dnia, w którym został ustanowiony zarząd sukcesyjny. Jeżeli podstawa wystąpi po ustanowieniu zarządcy sukcesyjnego, odpowiednie zastosowanie znajdzie także domniemanie z art. 11 ust 1a. Zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości przez zarządcę sukcesyjnego nie wymaga zgody osób, na rzecz których działa zarządca sukcesyjny.

Wniosek musi być złożony skutecznie, bowiem wniosek prawomocnie zwrócony w trybie art. 28 lub 29 Prawa upadłościowego, tzn. nieodpowiadający wymogom określonym w ustawie lub nienależycie opłacony oraz jeżeli nie jest możliwe nadanie sprawie dalszego biegu z uwagi na niewskazanie lub wskazanie nieprawidłowego adresu dłużnika czy też z uwagi na niewykonanie innych zarządzeń, nie wywołuje żadnych skutków, a zatem nie zwalnia również od odpowiedzialności za niezłożenie go zgodnie z ustawowymi warunkami.

Odpowiedzialność za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości

Osoby zobowiązane do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek jego niezłożenia w określonym terminie. Wobec osób zobowiązanych do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości ustawodawca przewidział możliwość uwolnienia się od odpowiedzialności, jeżeli wykażą oni, że w odpowiednim terminie otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu.

W praktyce bardzo rzadko można spotkać się z dotrzymywaniem przez sądy restrukturyzacyjne terminów instrukcyjnych, dlatego też w przypadku, gdy dłużnik podejmie decyzję o restrukturyzacji, z ostrożności powinien równolegle podjąć pracę nad wnioskiem o ogłoszenie upadłości w takim terminie, aby jego złożenie nastąpiło przed upływem 30 dni od chwili, kiedy powstał stan niewypłacalności. Odnosi się to również do sytuacji, gdy przesłanki do wystąpienia z wnioskiem restrukturyzacyjnym nie stanowi niewypłacalność, a jedynie zagrożenie niewypłacalnością. W takiej sytuacji wniosek o upadłość powinien być złożony z chwilą powstania niewypłacalności. Uwolnienie się od odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w wymaganym ustawowo terminie może bowiem nastąpić w sytuacji, gdy w odpowiednim terminie otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu.

Wniosek o ogłoszenie upadłości a prokura

Do grona osób zobowiązanych do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości nie należą prokurenci. Wynika to z faktu, że z dwóch niezbędnych warunków, które muszą zostać spełnione, żeby można było mówić o obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, tj. uprawnieniu do prowadzenia jej spraw oraz do jej reprezentacji. Prokurenci nie mają uprawnienia do reprezentowania spółki, co bezwzględnie wyklucza prokurentów z grona podmiotów zobowiązanych do złożenia wspomnianego wniosku.

Szkoda wierzyciela

Powstanie szkody stanowi nieodłączną przesłankę odpowiedzialności dłużnika za niezłożenie wniosku w ustawowo wymaganym terminie. W doktrynie uznaje się, że szkoda powstaje wtedy, gdy rozmiar zaspokojenia wierzyciela zostaje ograniczony w związku z uszczupleniem majątku dłużnika, z którego wierzyciel uzyska zaspokojenie w drodze egzekucji. Dlatego też do powstania szkody nie dojdzie w sytuacji, gdy pomimo wartości majątku dłużnika przewyższającego wysokość jego zobowiązań ostatecznie dojdzie do pełnego zaspokojenia wierzyciela w wyniku postępowania upadłościowego. Zgodnie z domniemaniem ustanowionym przez ustawodawcę wysokość szkody jest równa wysokości niezaspokojonej wierzytelności wierzyciela wobec dłużnika.

Jeśli chcesz bezpłatnie skonsultować swoją sytuację ekonomiczną, skontaktuj się z nami telefonicznie 883 882 335, poprzez formularz kontaktowy znajdujący się w oknie czat po prawej stronie lub zostaw nam wiadomość na skrzynce mailowej Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.. Aby jeszcze dokładniej przybliżyć Państwu jakie zmiany zaszły w postępowaniu upadłościowym, na bieżąco będziemy publikować artykuły, które pojawiać się będą przynajmniej raz w tygodniu!